خمیر قربانی توسعه صنعتی

یاداشت :غلامعباس شمس الدینی

این روزها متولیان استان از اجرای دهها پروژه صنعتی و ایجاد شهرک های متعدد از شهرک شیشه و سیلیس تا لوازم شوینده، از شهرک نساجی تا شهرک شیلات و کشاورزی و … خبر می‌دهند. رسانه‌ها نیز با انعکاس اخبار و رویدادها صنعتی شدن استان هرمزگان را نوید می‌دهند.

این درحالی است که مردم بندرعباس و بندرخمیر سلامتشان در معرض تهدید قرار گرفته و بارها از انتشار بوهای ناشناخته گلایه می‌کنند و هربار متولی محیط زیست با یک مصاحبه ساکنان را قانع می کند که نگرانی نیست .وقتی مردم ابراز گلایه می‌کنند یا انتقادشان درجامعه مطرح می‌شود تازه متولیان امر در پی یافتن پاسخی برای اقناع افکار عمومی می گردند .

این روزها دوباره مردم بندرخمیر تاوان همجواری با صنایع را می‌دهند. و پاسخ های متنوع اداره محیط زیست هم نتوانسته التیام بخش وضع پدید آمده باشد.

اردیبهشت و خرداد امسال انتشار طولانی مدت بوی گاز در مناطق صنعتی و سکونتگاه های انسانی غرب بندرعباس امان ساکنان را بریده بود که محیط زیست اعلام کرد.انتشار گاز از فلرهای پالایشگاهی عامل اصلی انتشار بوی یاد شده است.

مدیرکل محیط زیست استان در همین باره اضافه کرد: فهرست ۲۵صنعت آلاینده سال گذشته را تهیه و به سازمان حفاظت محیط زیست کشور ارسال کرده‌ایم اما اسامی آنها را سازمان امور مالیاتی که عوارض و جرایم آلایندگی را دریافت می کند باید اعلام کند.

مسیحی عنوان داشت: «انتشار بوی نامطبوع در غرب بندرعباس از واحدهای نفتی است و در حال پایش، پیگیری و جمع آوری مستندات هستیم، هر زمان به قطعیت برسیم که کدام واحد در این موضوع دخیل است به طور حتم به دستگاه قضایی معرفی خواهیم کرد.»

سال کذشته اواخر آذرماه یا اوایل دی ماه بود که انتشار بوی گاز حتی مردم و ساکنان غرب بندرعباس را دچار حالت تهوع می کرد .

مدیرکل محیط زیست در پاسخ گفت در حال بررسی هستیم اما سیاوش ترابی کارشناس و پاسخگوی مرکز فوریت‌های گاز هرمزگان به صراحت گفت: این بو که در سطح شهر بندرعباس به مشام می‌رسد براساس بررسی‌های انجام شده از خطوط شرکت گاز هرمزگان نبوده و هر چه هست از سمت صنایع و پالایشگاه هاست که باید بررسی کنند تا علت مشخص شود.

زمستان سال ۱۴۰۰ انتشار بوی گاز در شهر بندرعباس، روستاهای گچین،شهرستان قشم و بندر خمیررخی مردم را علائمی مانند بی‌حالی، حالت تهوع و قرمزی چشم روبرو کرد بازهم روابط عمومی شرکت گاز با اشاره به احساس بوی نامطبوع توسط هم استانی‌های عزیز در تاریخ ۲۹ دی ماه ۱۴۰۰ در بخش‌هایی از شهرستان بندرعباس به ویژه بخش گچین و شهرستان قشم و بندر خمیر، بیان کرد: طبق بررسی‌های صورت گرفته توسط پرسنل این شرکت، منشأ بوی احساس شده از تأسیسات متعلق به شرکت گاز استان در مناطق ذکر شده نبوده است.

اما محیط زیست استان اعلام کرد: علت این بوی نامطبوع آسیب به بخشی از خط لوله انتقال میعانات گازی بوده است که در نتیجه آن بوی گاز مناطقی از بندرعباس و قشم را فرا گرفت.

البته محیط زیست استان صراحتا اعلام کرد: شرکت های نفت فلات قاره سیری، قشم و لاوان و نیروگاه توانیر صنایعی هستند که از چند سال گذشته به طور متوالی در فهرست صنایع آلاینده استان هستند.

از این دست موارد به کرات شاهد بوده ایم و مردم گلایه های خود را مطرح کرده اند پاسخ محیط زیست هم بیشتر گزارش عملکرد بازدیدها از صنایع و اخطارهای آلایندگی به صنایع مشکل دار بوده یا از اعلام نام برخی صنایع آلاینده به سازمان محیط زیست که متاسفانه پیدا کردن نامها هم کاری بسیار سخت به نظر می رسد.

دوباره بوی گاز می آید (گاز ناشناخته به جای اکسیژن)اگر تا حالا معمولا با کم شدن دما، سهمیه مردم از آلودگی و دود نیروگاه و صنایع تا چند برابر افزایش می یافت و تابستانها کمتر مردم در معرض آسیب بودند امسال در تابستان و علیرغم افزایش دما که برخی کارشناسان عنوان گرمترین فصل تاریخ را به آن می دهند .

انتشار بوی گاز ناشناخته به جای اکسیژن مهمان ریه های مردم است. از مردادماه ۱۴۰۲به این سو گلایه های شدید مردم نسبت به انتشار بوی گاز ناشناخته بیشتر و بیشتر می‌شود.

شاید اغراق نباشد اگر گفته شود مرگ و میر ناشی از تنفس هوای آلوده بیش از بیماریهای مالاریا و ایدز است. در فضای مجازی ساکنان شهرستان خمیر و مناطق تابعه به شدت از این موضوع گلایه مند هستند اما دریغ از واکنش جدی مسئولان در قبال این مسئله که حیات و سلامت مردم را نشانه گرفته است.

محیط زیست ابتدا شهرک صنعتی خلیج فارس بندرعباس و سپس تخلیه پسماندهای صنعتی در جوار صنایع غرب را از دلایل انتشار بو معرفی کرد.

تعارف که نداریم از همان زمانی که صنایع و نیروگاه‌ها در غرب بندرعباس مستقر شدند، ساکنان بندرعباس و خمیر و قشم همجواران صنایع همواره از آلایندگی صنایع شکواییه داشته‌اند از دهه ۷۰ به این سو نیروگاه بندرعباس همواره پای ثابت صنایع آلاینده بوده است.

فراموش نمی‌کنم در سال ۱۳۹۲مجید وفادار مدیرکل وقت محیط زیست به صراحت گفت: نیروگاه بندرعباس با داشتن چهار دودکش و مصرف سوخت سنگین در حجم بالا در حال حاضر یکی از مهمترین منابع آلاینده هوا در استان به شمار می‌رود.

دلیل اصلی آلایندگی آن استفاده از سوخت فسیلی مازوت است و در خروجی دودکش های نیروگاه میزان CO و SO۲ چندین برابر استاندارد زیست محیطی می باشد. اثرات مخرب کادمیوم و نیکل باعث ایجاد حساسیت، کاهش توانایی تولید مثل و تشدید بیماریهای ریوی شده و نیز آسیب رسانی احتمالی به DNA خواهد داشت.

امروز بعد از گذشت ده سال مدیرکل فعلی محیط زیست دوباره می‌گوید: شرکت های نفت فلات قاره سیری، قشم و لاوان و نیروگاه توانیر صنایعی هستند که از چند سال گذشته به طور متوالی در فهرست صنایع آلاینده استان هستند.

نیروگاهی که بخشی از سوخت آن مازوت است که منجر به ورود فلزات سنگین (سرب، جیوه و کادمیوم، کروم و آرسنیک) و گوگرد می‌شود که بررسی عوارض انسانی آن بر عهده دانشگاه علوم پزشکی است.

دوباره بوی گاز می‌آید اما محیط زیست از شناخت علل وقوع آن عاجز است چرا که اعتراف می‌کند: برای تشخیص دقیق واحد و منشاء بوی گاز هم به دستگاه‌های پیشرفته نیاز داریم. برای این دستگاه درخواست داده‌ایم، اما خرید و تجهیز محیط زیست به دستگاه نیازمند تخصیص اعتبار است. در این وضعیت مردم هستند که سلامتشان قربانی می‌شود مگر نه اینکه محیط زیست بر اساس قانون اهداف و وظایف مشخصی دارد؟

مگر وظیفه این سازمان بررسی، مطالعه و تحقیق به منظور دستیابی یا حصول شناسایی عوامل آلوده کننده و مخرب محیط زیست در زمینه آب، هوا، خاک، مواد زائد، آفت کش‌ها، کودهای شیمیایی، سرو صدا و نظایر آنها نیست؟

مگر اعمال نظر علمی و دقیق چگونگی استقرار پدیده‌های عمرانی و توسعه کشور مانند واحدهای صنعتی، نیروگاه‌ها، سدها، مجتمع‌های کشاورزی وعمرانی و سکونت گاه‌های انسانی و نظایر آن در زمره وظایف این سازمان نیست؟

مگر در همین دستورالعمل جدید که تفویض ۳۳ وظیفه و ماموریت سازمان حفاظت محیط‌زیست به ادارات کل صورت گرفته در سه بند ۱۸،۱۹و۳۲ به مسئله نظارت و پایش، تقویت آزمایشگاه‌های معتمد، انتخاب صنایع سبز اشاره نشده است؟

مگر اصل ۵۰ قانون اساسی به روشنی بیان نشده است که: فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است. چرا باید مردم شهرستان خمیر و بندرعباس قربانی توسعه صنعتی شوند؟

چطور کیف سرمایه گذاری تهیه می‌شود اما کیف رعایت اصول زیست محیطی فراموش می‌شود. صنعتی که سلامت مردم را نشانه بگیرد، جان بگیرد نباید اجازه فعالیت داشته باشد.

آقای محیط زیست، آقای متولی صنعت، آقای نماینده دولت، آقای نماینده مجلس، آقای امام جمعه و جماعات، آقای مدعی العموم و آقایان مدیران صنعتی توسعه‌ای که مخرب محیط زیست، نابودکننده سلامت مردم، مانع آسایش عمومی باشد همان بهتر که هرگز محقق نشود. جان مردم قابل معامله با توسعه صنعتی نیست.

سلامت مردم با صنعت قابل معاوضه نیست

سلامت مردم درخطر است چرا اقدامی نمی‌شود

اجازه می‌خواهم کمی واضحتر بنویسم؛ دود، آلودگی و آسمان خاکستری مهمان کلانشهرها و شهرهای صنعتی کشور از جمله بخش‌هایی از هرمزگان است. هرمزگان را می‌گویم که صنایع مهمی از فولاد تا آلومینیوم، از برق تا فرآورده‌های نفتی، از کشتی سازی تا فلزات اساسی وکانی‌های غیرفلزی را درخود جای داده است.

کارخانجات عظیم فرآوری و تولیدات شیلاتی و مزارع پرورشی که هرکدام به لحاظ سرمایه و درآمد سرآمد هستند چطور این‌همه بنگاه‌های عطیم امکان تجمیع منابع و تهیه دستگاه‌های سنجش آلودگی‌های زیست محیطی و هوا را ندارند؟

بخش صنعت هرمزگان فقط در سال ۱۴۰۱، حدود ۱۶۵ هزار میلیارد تومان از سرمایه‌های بخش خصوصی را در راستای توسعه صنعتی جذب کرده است. از این مبلغ گزاف چه میزانش در راستای حراست از محیط زیست سرمایه گذاری می‌شود. آن‌هایی که دغدغه ایجاد شیشه، شهر نساجی، شهر لجستیک، شهر فولاد، پارک شوینده‌ها، پارک کود و سم و … را دارند چرا از دغدغه‌شان برای استاندارد سازی تجهیزات پایش و تشخیص الایندگی سخنی به میان نمی‌آورند؟

آنها که سمینارهای پرزرق و برق سرمایه گذاری برگزار می‌کنند، چرا سمینار مقابله با آلایندگی صنایع را پیشنهاد نمی‌کنند؟

مردم از هر ۱۰ فرد ساکن کره زمین ۹ نفر هر روز هوای آلوده تنفس می‌کنند. سازمان جهانی بهداشت آلودگی هوا را مهمترین تهدید برای سلامت افراد از نظر زیست محیطی تشخیص داده است. در سال ۱۴۰۰ میزان مرگ‌های منتسب به ذرات معلق در کشور، ۲۰ هزار و ۸۰۰ نفر بوده استآلودگی هوا و تاثیر آن در نرخ مرگ و میر زمانی تلخ‌تر می‌شود که بدانیم برای تغییر این روند هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد و حتی قانون هوای پاک که می‌تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد، عملا به دست فراموشی سپرده شده است.

کارشناسان بهداشتی می‌گویند آلودگی هوا در سطح جهان، به عنوان چهارمین علت مرگ زودرس پس از فشار خون بالا، مصرف دخانیات و سوء تغذیه و دومین علت اصلی مرگ و میر ناشی از بیماری های غیرواگیر پس از استعمال دخانیات شناخته شده است.

به طور میانگین حدود ۵۴ درصد از مرگ‌های زودرس مربوط به آلودگی هوا در فضای باز به دلیل بیماری ایست قلبی و سکته مغزی است. هفت درصد از مرگ و میر ناشی از سرطان ریه و ۱۹ درصد از مرگ و میر به علت بیماری مزمن انسدادی ریوی است.

البته یک پژوهش جدید نیز نشان می‌دهد که آلودگی هوا در سال ۲۰۱۹ باعث مرگ ۹ میلیون نفر در سراسر جهان شده است که از هر ۶ نفر، مرگ یک نفر را شامل می‌شود. آیا وقت آن نرسیده که در عملکردها بازبینی شود؟

به قول شیخ جمالی امام جمعه اهل سنت بندرعباس: گسترش صنایع نیز با هدف افزایش بهره وری، کسب درآمد، ایجاد اشتغال و رفاه عمومی انجام می‌شود اما باید عرض کنم که این امر در منطقه ما به گونه ای در حال رخ دادن است که نه تنها بویی از رفاه نبرده بلکه باعث عذاب عمومی شده است.

انتظار است با رسیدگی به خواسته مردم غرب بندرعباس و شهرستان خمیر که برخورد با عوامل انتشار این بوی نامطبوع است، جامه عمل بپوشانیم و برخورد قاطعی با کسانی که سلامت مردم را به خطر انداخته‌اند داشته باشیم تا حداقل اگر این صنایع به مسئولیت اجتماعی خود که رفاه مردم است، عمل نمی کنند، قدم در مسیر ناهنجاری اجتماعی بر ندارند.

این حداقل انتظار ساکنان و مجاوران صنایعی است که هزاران میلیارد درآمد دارند و سود سرشارشان برای مردمان خمیر، قشم، بندرعباس و حتی مناطق و نواحی دیگر استان بیشتر آلایندگی است سودی که به قیمت جان و سلامت مردم تمام می‌شود.