| یادداشتِ حسین روحی |

روزگاری نه چندان دور، مهر که می‌آمد والدین و فرزندان محصل با اشتیاق راهی بازار می‌شدند تا با خرید لباس و لوازم تحصیل آغاز سال تحصیلی را جشن بگیرند. اما چند سالی است متاسفانه ماه مهر حداقل برای والدین دیگر شادی آفرین نیست. چند سالی است از اواخر مرداد تا ۳۱ شهریورماه برای والدین تأمین لوازم التحریر، کتاب‌های درسی و کمک آموزشی، لباس فرم، کیف و کفش به دغدغه جدی بدل شده است.

هنوز پژوهشی از میزان ترک تحصیل دانش آموزان بواسطه عدم تمکن مالی در تأمین مایحتاج فرزندان برای ورود به مدرسه منتشر نشده است. اما حداقل در ارتباط با والدین این مسئله به طور جد مطرح می‌شود حتی والدینی که از سطح متوسط درآمد هم برخوردارند این دغدغه را دارند.

بزرگترین نگرانی والدین این است که نمی‌توانند تمام نیازهای فرزند خود را برای مدرسه مهیا کنند چه بسا پدران و مادرانی که دل به همراهی خیران یا انسان‌های نیک اندیش دارند که در نومیدانه ترین حالت ممکن لبخند را به محصل هدیه دهند و والدین را از این شرمندگی رهایی بخشند. متاسفانه تهیه لباس فرم و اجبار برای تهیه هر ساله آن از سوی آموزش و پرورش و افزایش قیمت سالانه این لباس‌های فرم اقتصاد خانواده را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.

شرایط برای خرید لوازم‌التحریر و همچنین کیف و کفش و لباس مدرسه به یک دغدغه برای خانواده‌ها بدل شده است امروز هزینه لباس و دو کفش ویژه مدرسه و ورزش به تنهایی برای یک دانش‌آموز مقطع ابتدایی حداقل بیش از دو تومان هزینه دارد. این هزینه‌ها برای خانواده‌هایی که چند فرزند محصل و در مقاطع مختلف دارند به ده میلیون تومان هم می‌رسد. آیین‌نامه اجرایی به شورای مدرسه و انجمن اولیا و مربیان اختیار داده شده که در خصوص لباس فرم دانش آموزان تصمیم گیری صورت گیرد و برنامه‌ریزی و اقدام برای تهیه لباس به عهده انجمن اولیا و مربیان گذاشته شده است. بنابراین قانون‌گذار تکلیف لباس فرم را بر عهده مدرسه گذاشته است.

معاون دفتر انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش می‌گوید: مدرسه هر سال نباید طرح و رنگ لباس فرم را تغییر دهد تا دانش آموزان بتوانند از لباس‌های سال قبل خود استفاده کنند. همچنین می‌توانند با برخی تولیدی‌ها مذاکره کرده تا لباس‌ها را تهیه کنند. اما الزام و اجباری برای تهیه لباس از تولیدی خاصی وجود ندارد و خانواده می‌تواند طرح و رنگ لباس را خودش تهیه کند. به نظر می‌رسد آقای معاون بیشتر به یک موضوع جنبی اشاره کرده است درحالی که گرانی افسارگسیخته توان خانواده‌ها را برای آماده کردن فرزندان و حضور در آغازین روز سال تحصیلی گرفته است.

از دهه ۷۰ بود که روپوش‌های سیاه و سرمه‌ای دخترانه و لباس‌های رنگارنگ پسرانه دانش‌آموزان جایش را به فرم‌های یکسان داد. هدف اصلی از یکدست شدن لباس دانش‌آموزان حذف فاصله طبقاتی بود؛ تا دیگر خبری از فخرفروشی و چشم و هم‌چشمی در مدارس وجود نداشته باشد. دهه ۸۰ مدارس تولیدی‌هایی را برای خرید روپوش مدارس تعیین و چنانچه دانش‌آموزی به این موضوع تن نمی‌داد، مورد بازخواست قرار می‌گرفت. سال ۹۶ کارگروه ساماندهی مد و لباس اسلامی ـ ایرانی وارد ماجرا شد تا با ارائه دستورالعمل کلی، سر و سامانی به لباس فرم دانش‌آموزان بدهد. اما زورش به گردش مالی تولیدی‌ها نرسید تا هر مدرسه ساز خودش را در فرم پوششی بزند. گرانی‌ اقلام مدرسه، دغدغه خرید کتاب، کیف و کفش و اخذ شهریه‌های میلیونی درشهرها و همین دغدغه ها منهای شهریه مناطق روستایی، جشن آغاز سال تحصیلی را به سوگواره‌ای برای خانواده‌ها تبدیل کرده است.

البته بی‌تعارف مدارس با عنوان هیئت امنایی یا هر عنوان دیگری همان ابتدای سال رقم دریافتی از والدین را اعلام می‌کنند و برخی مدیران منصف حداقل اجازه می‌دهند این مبلغ در طول سال پرداخت شود و بعض دیگر همان ابتدا رقم مورد نظر را از والدین دریافت می‌کنند.

با وجود اینکه مسئولان آموزش و پرورش تهیه لباس فرم را اجباری نمی‌دانند، اما در این میان مدیران مدارس رویه دیگری را دنبال می‌کنند و به روش‌هایی محسوس و نامحسوس این اجبار را به دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان تحمیل می‌کنند.

به هرحال سازمان‌ها از تشدید نظارت می‌گویند، ما از عدم توان خانواده خبر داریم. وزارت سمت در مراکز استان‌ها من‌جمله در بندرعباس در بازه زمانی بسیار کوتاه مدت نمایشگاهی را برپا می‌کند که این نمایشگاه متاسفانه اقلام دارای کیفیت پایین را عرضه می‌کند و برخی والدین از عدم جذابیت اقلام قرار داده شده در معرض دید گلایه داشتند.

اما باری به هرجهت با ۲۰ درصد تخفیف بخشی از خانواده‌ها موفق به تهیه لوازم شدند. اما برای شهرستان‌های تابعه استان، چه تدابیری اندیشیده شد؟ ماه مهربانی با طعم گرانی آن هم گرانی‌های غیرقابل مهار آسیب جدی بر اقتصاد خانواده‌ها وارد کرده است. باید متولیان آموزش و پرورش تمهیداتی بیندیشند. اصل ۳۰ قانون اساسی دولت را موظف به تامینِ وسایل آموزش و پرورش رایگان نموده است. نظر به اطلاق عبارت مذکور این تعهد را نمی‌توان صرفأ به تدارک فضا و پرسنل آموزشی محدود نمود، بلکه تمامی لوازم آموزشی اعم از کتاب و نوشت افزار و غیر آن در این عبارت پوشش داده می‌شود. در ماده ۱۰۴ منشور حقوق شهروندی تصریح شده شهروندان از حق آموزش برخوردارند.

آموزش ابتدایی، اجباری و رایگان است. دولت زمینه دسترسی به آموزش رایگان تا پایان دوره متوسطه را فراهم می‌سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد نیاز و ضرورت کشور به طور رایگان گسترش می‌دهد. دولت آموزش پایه را برای افراد فاقد آموزش ابتدایی فراهم می‌آورد. آیا فکری به حال رفع دغدغه‌های خانواده ها درمورد امکانات و لوازم تحصیل فرزندان شده است؟

آیا نمی‌توان با ابتکاری شبیه سامانه irtextbook در خصوص لوازم التحریر و کیف دانش آموزبه دغدغه والدین پایان داد؟ آیا فردایی که آمار ترک تحصیل به خاطر فقر بالا رود متولیان پاسخی در برابر قانون دارند؟