غلامعباس شمس الديني

تجارت جنوب

از يازدهم شهريور 1382که روز ملي صنعت چاپ در تقويم کشورمان به ثبت رسيد . کارشناسان واهل فن بيشتر روي صنعت چاپ در ايران ومقايسه آن با کشورهاي پيشرفته اين صنعت در جهان توجه کردند و تنها نتيجه اي که عايد شان شد ، حسرتي است که فاصله اين صنعت در ايران با ملل صاحب نام اين عرصه بيشتر  نمايان مي شود . ايران که در حقيقت در اين عرصه تاريخي قابل تحسين دارد متاسفانه قافيه را به ديگران باخته است .از زمان هخامنشيان که مهرهاي سلطنتي ذيل احکام و فرامين حکومتي حک شد .از دوره امپراتوري گيخاتوخان پسر اباقاخان مغول که واژه چاپ وارد زبان  فارسي شد و پول چاو و کااو منتشر گرديد اميدوار بوديم که صنعت چاپ در ايران همپاي کشورهاي صاحب نام رشد کند.

حتي وقتي در زمان عباس ميرزاي نايب السلطنه حاج زين العابدين و نوه هايش در تبريز دستگاههاي چاپ را از ترکيه به ايران آورده و با چهل گاو ميش آنرا به تبريز انتقال دادند شعف و شادماني ايرانيان بيشتر گرديد  .البته اين روند همچنان با بارقه هاي اميد همراه بود .اما هرچه جلوتر رفتيم نااميدي بر اين صنعت مستولي شد. با ظهور و توسعه دانشگاهها و مراکز آموزشي،تنوع منابع،تکثر روزنامه ها و نشريات ،افزايش جمعيت لازم التعليم ،گسترش نهضت سواد آموزي انتظار مي رفت روند پيشرفت صنعت چاپ در ايران هم به سرعت ومتوازن با تقاضا طي طريق نمايد . اما متاسفانه اين اتفاق برعکس شد .در حاليکه آمريکا،آلمان،ژاپن،ايتاليا،انگلستان،هند،اندونزي و چين نبض بازار جهان را در اختيار خود گرفته اند ،ايران براي حرکت به سوي پسرفت در صنعت چاپ گوي سبقت را از عقب مانده ترين کشورهاي جهان ربوده است.

انوميس زنه فلدر در سال 1796 چاپ سنگي يا ليتوگرافي را به ثبت رساند و هنوز چند سالي از ثبت آن نگذشته بود که آلويس سفندلر از روسيه اين فناوري را وارد ايران کرد لذا طبيعي است که انتظار داشته باشيم کشورمان در اين صنعت در رده برترين هاي جهان باشد .ولي اين اتفاق نيفتاد.در حالي که پيشگامان صنعت در جهان از چاپ سنتي برجسته ،سنگي،ليتوگرافي و روي صفحه نمايش عبور کرده و دستاوردهاي نويني در انواع چاپ افست ،فلکسو،گراور و ديجيتال به جهان عرضه مي کنند ،در حالي که دستگاه اسپيد مستر lx105 تجربه حيرت آور 16ميليون برگ چاپ در 4ماه را معرفي مي کند صاحبان صنايع چاپ در ايران با دستگاههاي فرسوده وکهنه نگران آينده هستند .در هرمزگان وضع به مراتب تاسف بار تر از مناطق ديگر کشور است.

از سال 1335 که گامبرون استارت را در استان زد و بعد از مدتي تعطيل شد تا به امروز قريب به 50چاپخانه افست ،ديجيتال،سيلک و صحافي پابه عرصه وجود نهاده اند اما هنوز اتحاديه آنان با مهرسازان و تايپ و تکثير ذيل يک  نام قرار دارند و اهالي اين صنعت از يک اتحاديه مستقل بي بهره هستند.دستگاههاي چاپ افست وليتوگرافي در هرمزگان به نسبت تهران و استانهاي برخوردار ،پيشرفته نيستند ،براي تعمير و نگهداري دستگاههاي موجود بايد چندين برابر مرکز هزينه کنند .چاپخانه هاي هرمزگان از نيروي ماهر و متخصص کم بهره اند به همين خاطر بايد چندين برابر هزينه استخدام و جذب نيروي ماهر نمايند ،ادارات ،دستگاههاي دولتي و خصوصي و شرکت هاي معظم مستقر در استان سفارشات خود را به استانهاي ديگر ارسال مي کنند و عملا در رکود و ورشکستي اين صنعت دخيل هستند و متوليان امر که حداقل براي نگارنده مبهم است که متولي اين صنعت کيست در خواب خوش فرو رفته اند.

اين در حاليست که در جهان صنعت چاپ دوبرابر صنعت توريسم يعني هزار ميليارد دلار گردش مالي دارد .اما سهم صنعت چاپ کشور در منطقه کمتر از 4درصد است.

براستي مشکل صنعت چاپ در کشور و در استان هرمزگان چيست ؟مگر نه اين است که بايد بين عرضه و تقاضا تناسب وجود داشته باشد ؟وقتي دانشگاههاي ما افزايش کمي دارند ,وقتي صنعت رو به گسترش است ،وقتي نويسندگان و مؤلفين رشد اثر دارند ،وقتي جمعيت لازم التعليم رو به فزوني است چرا صنعت چاپ به سمت رکود و ورشکستي حرکت مي کند؟

در سال 1390شوراي سياستگذاري صنعت چاپ شکل گرفت و زماني اندکي از تشکيل آن نگذشته بود که منحل شد .اين به معناي عدم وجود يک متولي و مسؤل در عرصه صنعت چاپ بحساب مي آيد.هر چند دوباره اين شورا فعال شد اما چشم انداز روشني در اين شورا براي آينده صنعت اعلام نشده يا حداقل افکار عمومي مطلع نيست ؟مسئله ديگر متولي صنعت چاپ چرا بايد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي باشد در حالي که صنايع بايد زير نظر وزارت صنعت ،معدن و تجارت باشند .تاکنون استانداردي براي ورود ماشين آلات چاپ اعلام نشده است .لذا فعالان اين بخش هر ماشيني را بدون رعايت استانداردهاو بر اساس سليقه وارد مي کنند .تحريم ها هم درعقب ماندگي اين صنعت تاثير گذار بوده و هستند.

قوانين سنگين ماليات و ماليات بر ارزش افزوده مشکل ديگري است که چاپخانه داران را مستأصل کرده است و دولت بايد در اين راستا معافيت هاي مالياتي را براي فعالان صنعت چاپ در نظر بگيرد.

شوربختانه بايد ظهور چاپخانه هاي دولتي و شبه دولتي را عاملي اثر گذار در نابودي صنايع چاپ ايران محسوب کرد .وقتي رقيب کمترين هزينه و پرداختي را دارد طبيعتاً رقابت نابرابر مي شود  چاپخانه هاي دولتي و شبه دولتي نه ماليات مي پردازند و نه هزينه هاي نيروي انساني و هزينه تعمير و نگهداري دستگاههاي موجود را بر دوش خود دارند وبعبارتي از بيت المال ارتزاق مي کنند وکمر فعالان بخش خصوصي را خميده کرده اند.

کمبود نقدينگي از جمله مشکلات جدي اين صنعت است .بانکها هم در اعطاي تسهيلات به منافع خودشان مي انديشند و هرگز دغدغه رشد صنعت چاپ را ندارند .بديهي در اين آشفته بازار دولتي‌ها و شبه دولتي ها جشن پيروزي برپا کنند .هر چند اين پيروزي نيست و شکست صنعتي با پيشينه تاريخي فاخر در کشور است .کمبود نقدينگي از يکسو و ناتواني در کسب دانش نوين اين بخش ،عدم وجود تجهيزات و تکنولوژي روز دنيا از سوي ديگر کور سوي اميد را در نزد صاحبان صنعت چاپ کمرنگ و کم فروغ تر کرده است . متأسفانه کاهش سطح مطالعه و استقبال از کتب و نشريات کاهش چاپ را در پي داشته است و بايد جدا تمهيداتي انديشيده شود.

در حاليکه در کشورهاي جهان نيروهاي متخصص در مراکز آموزش عالي تربيت مي شوند در کشور ما صنعت چاپ با تهديد جدي کاهش نيروي متخصص روبرو ست .البته موارد ديگري هم وجود دارد که صنعت چاپ را در ايران و در هرمزگان به شدت تحت تأثير قرار داد ه و انتظار مي رود که دولت به کمک اهالي اين صنعت ،با همراهي کارشناسان و متخصصان بيايند .ما پتانسيل موفقيت را داريم .ايران اگر مي خواهد در گردش مالي بيش از هزار ميليارد دلاري سهيم باشد بايد طرحي نو در اندازد .نه اينکه رقبا و همسايگان هفت شهر عشق اين صنعت را بپيمايند و ما هنوز اندر خم يک کوچه اش باشيم . با همه اين احوال سالروز ملي صنعت چاپ را خدمت صاحبان صنعت در کشور و استان هرمزگان تبريک عرض ميکني.