| نوشته‌ی حسین روحی |

سازمان ملل متحد برای نخستین بار سال ۱۹۷۲ میلادی ۵ ژوئن را به عنوان روز جهانی محیط ‌زیست به منظور افزایش آگاهی مردم برای نگهداری محیط‌زیست، ارتقای بینش جامعه در کنار تغییر دیدگاه‌های عمومی درباره نقش محوری و اساسی محیط، ترویج مشارکت مردم برای حفظ محیط زیست و تحریک سیاست‌مداران به گرفتن تصمیماتی برای رویارویی با عدم تخریب زیست محیطی و گونه‌های زیستی جانوری نام‌گذاری کرد.

این روز مصادف با ۱۵خرداد در ایران است. درواقع نیمه دوم خرداد با آغاز هفته محیط زیست همراه است. اتفاقی که با برگزاری نشست های خبری و رسانه ای، همایش‌ها و نشست‌ها موجب برجسته شدن مسئله محیط زیست درکشور می شود. امسال هم ین رویداد ابتدا با برگزاری نشست خبری مدیرکل محیط زیست هرمزگان و سپس حضور معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست کشور در بندرعباس و میزبانی پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس از آیین افتتاح همزمان ۱۰۲ پروژه زیست محیطی در حوزه‌های مختلفی همچون تصفیه آب، ایستگاه‌های پایش و مراکز قرنطینه برای حیات وحش در کشور بود. در نشست خبری مدیرکل محیط زیست با اشاره به شعار سال محیط زیست (نهضت ملی کاهش آلودگی‌های پلاستیکی) به مشکلات قاچاق سوخت در نابودی تالاب‌ها و جنگل‌های حرا، فاصله زیاد تصفیه خانه‌های فاضلاب با استانداردهای زیست محیطی، وضعیت آلودگی هوا در یکسال گذشته و هشدار به صنایعی که در انتشار بوی بدمقصر هستند مورد اشاره کرد.

دوعامل قاچاق و فاضلاب را از عوامل آسیب‌زا به محیط زیست استان هرمزگان قلمداد کرد. معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست کشور هم در نشست خبری و هم در آیین بهره برداری از پروژه های زیست محیطی به رونمایی از فرمان ۱۵ماده رهبر انقلاب، تمرکز سامانه‌های محیط ‌زیست در بستر سامانه جامع محیط ‌زیست با ۲۶ سامانه تخصصی متصل، ارائه لایحه تغییر اقلیم به دولت و بعد از آن مجلس ، تعیین تکلیف ۴۱۱پروژه فاقد مجوز زیست‌محیطی در کشور، برگزاری کنفرانس بین المللی گرد و غبار است که ۱۸ و ۱۹ شهریور ماه امسال با حضور مقامات عالی رتبه بیش از ۵۰ کشور جهان در تهران ،ایجاد صندوق منطقه ای مبارزه و کنترل اثرات گرد و غبار با کمک سازمان ملل متحد و آیین نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی در کشور آبان ماه ۱۴۰۱ به عنوان مهمترین اقدامات این سازمان نام برد.

متاسفانه بحث محیط زیست علیرغم تأکیدات فراوان در مجامع مختلف تنها به همین یک هفته است و ۵۱ هفته ساکنان فراموش می‌کنند که محیط زیست دغدغه اصلی بشر است. فراموش می‌کنند که آسیب زدن به محیط زیست به معنای نزدیک شدن به پایان زندگی می باشد. در جهان سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون تن پلاستیک تولید می‌شود که هشت میلیون تن آن‌ها وارد اقیانوس‌ها می‌شود و باعث مرگ و میر جانداران دریایی شده است و نهایتاً وارد زنجیره غذایی انسان می‌شود. اگر این روند ادامه یابد تا سال ۲۰۵۰ تعداد مواد پلاستیکی موجود در دریاها از ماهی‌ها بیشتر می‌شود. حاصل انقلاب ۱۹۰۷که به تولید میکروپلاستیک‌ها به تمامی نقاط جهان- در برف‌های نزدیک قله کوه اورست، بلندترین کوه جهان کشف تا عمیق ترین نقطه زمین موسوم به خندق ماریانا، به مناطق خشکی، هوا و ذخایر غذایی راه پیدا کرده‌ و حتی بخشی از بارش باران شده‌اند و محققان به وجود این ذرات ریز و خرد در بافت‌ها و اعضای بدن انسان و حتی وجود آن‌ها در جفت جنین‌های متولد نشده نیز پی برده‌اند.

آنگونه که رئیس سازمان محیط زیست می‌گوید در ایران هم سالانه ۱۸۰ هزار تن تولید می‌شود اما برخی از کارشناسان حتی تولید یک میلیون تن پلاستیک در ایران را مورد تایید قرار می دهند. و صدالبته مقدار هم زیادی هم واردات این کالای مضر برای محیط زیست صورت می‌گیرد. از طرف دیگر افزایش بیرویه کارخانجات تولید پلاستیک در کشور نشان می‌دهد که با این رویه قصد کاهش تولید و حذف آن از طبیعت وجود ندارد. تحقیقات متعددی نشان می‌دهد که مواد تشکیل دهنده‌ی کیسه‌های پلاستیک ممکن است باعث ایجاد سرطان در بدن موجودات زنده شود. این کیسه‌ها در حجم زیاد در مکان‌های دفن زباله وجود دارند، هکتارها زمین را اشغال کرده‌اند و از خود گازهای خطرناک متان و دی‌اکسید کربن منتشر می‌کنند. همچنین شیرآبه‌های بسیار سمی‌ای از محل دفن زباله جاری می‌شود که می‌تواند خاک و آب را مسموم کند. رشد سریع جوامع و ساخت و ساز مهمترین عوامل تقاضای بی رویه برای پلاستیک در سال های اخیر بوده اند. تولید زباله های پلاستیکی با افزایش جمعیت، سبک زندگی ، زمین‌های اقتصادی و فعالیت های توسعه‌ای ارتباط مستقیم دارد. از سال ۱۹۹۰ تا به امروز تقاضا برای این مواد هر ساله ۵ درصد افزایش داشته است، این افزایش تقاضاً به تولید بیشتر و در نتیجه زباله بیشتری نیز خواهد انجامید. و اگر تمهیداتی اندیشیده نشود محیط زیست تبدیل به زباله‌دان پلاستیک خواهد شد.

بر اساس بررسی‌های انجام شده حتی برخی کشورهای فقیر آفریقایی مانند رواندا و کنیا تا کشورهای متمول اروپایی مانند فرانسه، کشورهای آسیایی مثل هند و پاکستان و البته گروه تروریستی الشباب در سومالی قواعد سختیگرانه‌ای را وضع کرده اند. گفته می‌شود رواندا در سال ۲۰۰۸، قبل از اینکه بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته دنیا بخواهند برای مصرف کیسه‌های پلاستیکی مالیات قرار بدهند، این کشور به طور کلی مصرف این نوع کیسه‌ها را ممنوع کرد. گزارش‌ها نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۰ شاید در این کشور هیچ پلاستیکی وجود نداشته باشد. درحالیکه ایران در سال ۲۰۲۱ هفدمین کشور تولید کننده زباله‌های پلاستیکی است.

پس باید راهی اندیشید و مقابله با این فاجعه زیست محیطی از قالب شعار خارج شد و برای نجات محیط زیست، انقلابی در سبک زندگی ایجاد نمود. و با تدوین قوانین بازدارنده در کشور برای مقابله با بحران ترویج مصرف پلاستیک، حمایت از تولید پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر، استفاده نکردن از مواد پلاستیکی یک‌بار مصرف و اراده مردم برای بهره‌مندی از کیسه‌های پارچه‌ای برای کاهش مصرف پلاستیک گام برداشت.